Bufjell, Rausteinvarden, Himmelspeildokka og Saltblekklia.

Finns det ei mykje gamlare historie enn den me idag kjenner til, her inni nærområdet vårt i Trillemarka - Rollagsfjell naturreservat? Ein kan sloss om namn, men namnet på verneområdet har vorti Trillemarka, sjølv om den opprinnelege Trillemarka ligg i Nedre Eggedal. - Og namnet er bra nok! Området "mitt" som eg no vil fortelja om, er rundt 20 km lenger sør (sør i Numedal er som kjent øst på kartet!), men godt inne i verneområdet lell!

Eg snakkar om Bufjell, som var heimsetra til Nord-Bjørge, der mor mi voks opp. Her setra mor i ungdomen , og her kom far på frieri (sjå bildet). Over vollen gikk den gamle ferdselsvegen mellom Rollag og Sigdal via Fjøslien, og her vart eg kløvja på hesteryggen "tørkesommaren 47" på veg til langsetra Nybu ved Øgnevatn. Dette har eg vorti fortalt. Det fyrste eg hugsar herifrå, var ein skitur i Påska "snøvinteren 50-51". Det var skirenn på Bufjellvollen, og skiløypa gikk over taket på eit av seterhusa! Utatt liane satt eg på stavane, i ei løype ned den bratte setervegen til bygds.

For 2-3 år sia oppdaga eg ei djup grop på Bufjellvollen, tydeleg opparbeidd av folk. Denne har eg aldri høyrt nokon snakka om. Under kulturminneregistreringane her i sommar vart gropa tolka som "Dyregrav". Interessant! Da kjem spørsmåla: Når er den laga? Kven laga ho? Budde dei her? Ingen hadde vel dyregrav langt av lei, utan å vera der? Historia her må i tilfelle vera mykje eldre enn seterdrifta! I tillegg viser det seg at staden er veldig typisk for eldre busetting: Ei solvendt li med god jord ut mot ein tange ut mot Bufjellvatnet. Kanskje er det meir å finna om ein leitar? Dette er spennande! 

Rett på nordsida (=vest) er Fagerliåsen med "St Olavs nakkehøl" (sjå bloggen min 4.okt.2008), og Rausteinvarden, som med sine 897 moh er den høgaste toppen i området. Stadnavn med "rau(d)" i, har som regel med jern å gjera.  Sjå til dømes bloggen til Randi under  http://mormors-skrivebordchable.blogspot.com/2008/11/eg-sit-ved-raustein-navnet-kjem-t-jern.html             Noko jernforekomst her har eg aldri hørt om, men ein skal aldri si aldri -! Kanskje meir forsking kan fortelja oss om ei omfattande historie frå eldre tider?

Namn er fasinerande: I stigen rett nord for Rausteinvarden ligg Himmelspeildokka, ei lita moltemyr med ein vassdipil i. Og nord for Søgje, som er namnet på dæla mellom Bufjell og Svartetjønn, har me Himmelsynnatten. Alle toppane rundt er høgare, men utsikten herifrå er likevel god, både til Veggli og Tekslehogget. I lia nordafor, opp frå setervollen på Bufjell, var det bra beite for bølingen om kvelden. Lia heiter Saltblekklia. Forskarar har funni ut at vassplanter har mykje høgare saltinnhald enn andre. Dette visste dei gamle - og elgen, som du ofte ser står uti vatnet og et! Derfor vart fleire av plantene våre knytta til våtmark, i gamal tid kalla "Saltblekkje" her i dalen. Det gjeld blant anna bukkeblad og mjødurt, utan at eg har greidd å finna nokon av dei i denne lia. Lia er nok alt for attgrodd med skog for desse plantene no. Namnet finns andre stader og, i Flesberg ligg Saltblekktjønn nord for Fleksåsen, omtrent på deilet mellom Evju og Kjølset.

Segn og sannhetar frå Tjønnsetertjønn

I heitaste striden om freding av kjempeområdet Trillemarka-Rollagsfjell, kravde me rundt 150 grunneigarane at kulturminnene i området fyrst måtte registreras, for å visa kor aktivt forfedrane våre har bruka området! Trua vår var at ”ansvarlege myndighetar” da ville skjøna at "urskog"-begrepet som naturvernforbundet bruka på skogen her var total skivebom? Men til inga nytte, dette ville dei ikkje kosta! No, etterat vernet er innført, er det likevel pengar, og registreringar er komne igang. Ikkje det grann for tidleg -!

Eg har vori med som kjentmann eit par dagar. Det er masse å visa fram, både av tidlegare verksemd og av stadnavn, som ofte fortel noko om bruken. Til dømes Kastet, ei steinrøys langs setervegen østafor Tjønnsetertjønn. Som gutunge hugsar eg så vel far sa at me måtte plukke med oss kvar vår stein, og kaste den på denne røysa når me gikk forbi. Kvifor det?
Frå ei skuleinnsamling av stadnavn i 1930-åra finns fleire segn, blant anna om dette kastet: "På den staden som heiter Kaste, er det sagt at ein mann som drog høy frå setra, sette seg ned for å kvile. Så sovna han og fraus i hel. Når folk gjeng forbi så kastar dei gjerne ein stein bortpå. Solein er det no ei heil røys her."

No finns det fleire segn om kvifor denne røysa er her; - at dette var kvileplass ein gong dei bar eit lik heim frå setra - eller at ei jente eingong skal ha fått eit dødfødt barn her. Ja, dei kan alle vera sanne nok - kven veit? I alle fall var dette ein naturleg kvileplass når dei drog heim høy frå setrane på kjelke, for her var dei akkurat ferdige med dei lengste motbakkane. På bildet til høgre ser ein Øgnevatn i bakgrunnen.

Navnet Tjønnsetertjønn er og litt rart, for her er inga seter som nokon kjenner til. Men i ei gamal segn fortel bestefar om at Bjørkesett, ei heimseter til Nord-Bjørge, vart ”utlagt” (nedlagt) fordi det spøkte så her. Så skriv han til slutt:
”Elles er det nok fleire setrar her som er blitt utlagt nokonær av same grunn som Bjørkesett. Gamlevollane – litt vest for Minneskleiv - setrar under Skarpmoen, og Kjønnsetra i den gamle Hov, Bergan og Nessameiga, der vegen til Langsetrane og østmorkine går over – vart det på begge stader så brysamt og uhuglegt å vera at setrane vart utlagt.” Så forklaringa på navnet er grei nok. Gamlevollsetra har heller ingen visst kor var, før skogforskarar for få år sia fant tuftene.
Sjå http://www.skogoglandskap.no/filearchive/storaunet_et_al_aktuelt_5_05.pdf

At det har vori seter her, er ikkje så rart, for her er gode vekstvilkår. I ein artikkel i det lokalhistoriske tidsskriftet ”Under Norefjell” i 1985, står det at ”Det i mange år lå en kjempestokk under et tekke ute ved Warhus på Modum... - Vi lar Engebret Hiåsen fortelle: ”Je veit`kje akkurat året, men de måtte vel vøri fyst i tjueåra. Grana vart høggi oppi Tjønnseterskoroa i Røllageige, rett vest for Øgnevatna ved den gamle seterveigen te Berjanroa i Røllag. De e` frå `n Kal Bjørnsen je har detta. Kal Bjørnsen va mann som høgg `o, han og n` Sigvart..... Han Kal og n`Sigvart hadde høggi ein heil dag på denne buska, så `o va stor, ser `u...”

Ved utløpsoset på Kjønnseterkjønn ligg Kjøytehaugen. Navnet fortel at har det liggi ei kjøyte her - ei enkel skogskoie bygd av trevirke og jord, omtrent som ei same-gamme. Som regel kan ein sjå restar av ei pipe o.l, men her har eg ikkje funni noko, sjølv om eg har leita. Gunvald Bergan fortel at han hugsar far min og onkel Niri låg her og hogg tømmer. Kanskje låg dei da i kjøyta her, slik dei gjorde i 1930-åra i kjøyta heimom Svartetjønn, da dei låg der og hogg tømmer? Slik ser restane/pisten etter den ut.

På nordsia, omtrent midt på Tjønnsetertjønn, møtes to gamle setervegar. Stigen frå Bergan møter den stigen me gikk med sauer heimante, om Torsrudsaga og Gamlesett. Setervegen vår opp Tjønnseterlia var bratt og vanskeleg å finna. Ein gong me kom der, dreiv Ola Skuggerud (Våsedokk) og grov ny veg opp lia med spade og grev. Kanskje var det for tømmerkjøring, eller det berre var for å ha betre seterveg, - ikkje veit eg. Men resultatet vart bra!





Dette vart ein blogg med meir tekst enn vanleg, men når eg fyrst var i gang så... :)

Navnefest og "ut på tur".

Ja, så har me feira Aune! Med det moderne alternativet til gammaldags kjørkjedåp - Navnedag. Og hovudpersonen sjølv er ikkje oppteken av formalitetane, men det naturlege midtpunktet denne dagen! Spesielt med 2 ferske tennar og syster Viil sin "Pippi Langstrømpe-parykk":)

Det har skjedd lite på bloggen i sommar, men eg har vori med på ein masse som kunne vori fortalt om. Men noko er privat og mindre egna for nettet, og kompaktkameraet mitt svikta, og med det bildene. No har eg kjøpt nytt Lumix-kamera som virkar svært bra - berre eg får lært alle innstillingane -! Har hatt det med på Vestlandstur i historielaget (http://mormor-tanker.blogspot.com/2010/08/tirsdag.html)  og på jakt/fisketuren på Hardangervidda, med masse flotte bilder. På Irlandsturen i sommar med nysamanslutta Flesberg skogeigarlag (tidlegare Flesberg, Svene og Lyngdal) sleit eg med det gamle, men resultatet vart brukbart lell. 

På Vidda hadde me fantastiske dagar i høst, med all slags vær - snøvær den eine dagen, og klarvær og vindstille den neste. Og meir reinsdyr enn eg har sett på lenge, den eine flokken større enn den andre, og masse flotte bukkar! Og fisket gikk som aldri før. Reine eventyret :) Her er reinsflokken under Elsjøhovda som nesten kom på skotthald, men som vanleg gikk dyra så tett at det var uråd å skyta - og storbukkane midt i flokken! Jammen fekk eg 3 dyr lell - ein kvar dag eg jakta - .

Så eit par "smakebetar" frå høsten på Vidda: "Slakt i solnedgang" og "Kokken med den raude fisken".