Jul, løypekjøring mv.

Me er midt i romjula, og her i huset er dei fleste julegjestene no reist. Det har vori ei litt spesiell jul, med sjuke og skadde folk. Verst gikk det ut over Gaute, som ser ut til å ha rivi av korsbandet i eine kneet under aking nedi bakkane her! Det skjedde forrige dagen – andredag jul.
Om kvelden kjørte eg han til lagevakta i Veggli. Derifrå vart han sendt vidare med drosje til Kongsberg sjukehus for å ta røntgen, og ein ny drosjetur til Kongsberg dagen etter til spesialist/ortoped. Dermed må han truleg gjennom ein operasjon - med ventetid opptil eit halvt år -. Ikkje heilt lystelege utsikter.
Me andre har vori gjennom ”fårången” etter tur, med magesjau og kvalme. Vesle Viil hadde nok smitta med seg frå barnehagen i Oslo. Deretter vart mamma Marte sjuk, og tilslutt eg og Mona. Ho har vori meir i senga enn på beina like frå juleeftan til idag!

Men uansett er det veldig triveleg med masse folk i huset, og rikeleg med god mat.
Juleeftan vart det Marte som fekk hovudansvar for festmaten, noko ho greidde med bravour! Ribba var fyrsteklasses og moltekremen sette spissen på måltidet. Så var det gavedryss, utan nissebesøk. Men seinare i jula hadde me eiga nissejente på garden! Sjå bildet.

Som ein fortsettelse på den forrige bloggen min, såg me 2.-dags morgon eit rådyr som låg daudt i vegkanten ovanfor idrettsplassen. Det var eti på av rovdyr, og me tenkte straks på gaupe. Eg ringte rovdyrkontakt Sigurd, men da han kom litt seinare på dagen var dyret borte. Her er eit bilde eg tok av rådyret der det låg. Dyret var tydelegvis flytta 10-15 meter. Heile halsregionen var eti opp, men ellers var det ikkje ei skramme å sjå. Truleg har reven vori på ferde, for den prøvar gjerne å få laus hovudet for å ta det med seg. Det var ikkje tydelege spor etter større dyr eller kamp, så helst truleg er dyret påkjørt og har daua momentant. I tilfelle har sjåføren gjort noko ulovleg, for Viltnemnda har ikkje fått melding om påkjørsel, slik lova pålegg!




Med det fantastiske vinterværet me har fått, vil eg anbefale ein skitur i løypene oppå høgda. Slik såg det ut da eg kjørte løypa over Barketjønnmyra, akkurat i solnedgangen forrige dagen! Saman med Nils i Torsrud har eg kjørt og slodda løypa frå Langevatn og sørover, nesten til Vrågå. For å koma heilt dit, må me ha meir snø. Men dei som vil gå ei fin rundløype no, kan starte i Søre-Bergan og følgje vegen til Korsløkjin. Deretter oppkjørt løype langs Møretjønnvegen nordover til Svartetjønn, Holmetjønn og Langevatn, og heimatt om Bufjell og ned løypa etter vegen til Bjørndalen. Ein passeleg dagstur no tidleg på vinteren!
Ellers er det moro å sjå at Sigurd Pettersen er i draget att, sjølv om dei beste er samla i hoppuka. Håpar han snart slær heile hurven att! http://www.laagendalsposten.no/article/20081228/SPORT/288557785/1099

Ei fortsatt god jul og eit godt nytt år ønskas alle blogglesarar her frå Nord-Li!

Gaupe

Idag har eg vori med Sigurd Storemoen i skogen. Han er rovdyrkontakt i Rollag, knytta til SNO (Statens Naturoppsyn), og er den som skal ha beskjed om vi ser gaupespor mv. Sjå heimesida til Sigurd: http://sigurd.storemoen.net/rovdyr.htm.
Igår efta kjørte eg skuter for å brøyta skiløypa etter Bufjellvegen, og der oppdaga eg ganske ferske spor etter minst 2 gauper. Så idag kom Sigurd på sporing. Og heilt riktig, det var 2 gauper som hadde passert sørover frå Nilsset/Måsåvåberget, under Torsrudåsen og vidare etter Løytekøsvegen til Larsgardkøsin, truleg i går morgon. Så no er dei gjerne komne til Djupdal, og kanskje over Ulvikbrua til vestsida, ein plass der dei ofte passerar Laugen.

Det er ikkje uvanleg å sjå spor etter gaupe lenger. Ofte kan det sjå ut til å vera berre eitt dyr, for dyra kan gå nøyaktig i spora etter kvarandre lange strekningar, for så plutseleg å deile lag i 2 eller 3 spor.

Det spesielle denne gongen er at ei hogaupe omtrent samtidig vart fanga i gaupebås litt lenger opp i bygda. Ho fekk GPS-utstyr og blei døpt Kari, og er no på vandring nordover i Veggli. Og dagen etterpå kom det enda ei gaupe opp til fella, som ikkje var gjort klar etter forrige fangst. Så det manglar ikkje på gauper her i bygda! Utfordringa er å setta jaktkvoter som er høge nok til å hausta tilveksten, så ikkje folk mistar trua på forvaltinga, og tek seg til rette på eiga hånd!

Bildene er teki av Sigurd. Det fyrste viser dokumentasjon av dagens sporing, og det andre Kari med ei bedøva Kari.
Kari kan etterkvart følgjas på internett, noko forsinka. Slå opp på NINA Dyreobservasjonar og logg deg på http://www.dyreposisjoner.no/
Meir om gaupe kan du lesa på http://scandlynx.nina.no/

Tillegg: Det er masse spor å sjå i skogen no, både etter hare, rev og rådyr. Og ferske elgspor "tussa" det av omtrent overalt mellom bygda og høgda. På turen møtte eg elgkyr med kalv nørst i Løytekøsvegen. Ved Pjolterbordet, i enden av Tobakkrullvegen, flaug det opp ein flokk på rundt 20 orrar, den største flokken eg har sett på mange år! Og fleire stader flaug det opp orrfugl frå "dokk" - nedsnøga grop i snøen.

Norges største skogreservat.

Sist fredag vart Trillemarka/Rollagsfjell freda i statsråd. Dermed er Norges største skogreservat på nær 150.000 dekar eit faktum. Til stor skuffelse for oss grunneigarar, som hadde strekt oss ”110%” for å vera med på ei minneleg løysing saman med dei 3 kommunane våre - Rollag, Sigdal og Nore & Uvdal. Sjølv med 3 einstemmige kommunestyrer, eit einstemmig fylkesting (-1 stemme frå SV), eit einstemmig fylkeslandbruksstyre og ei fagleg tilråding frå miljøvernavdelinga hjå Fylkesmannen i Buskerud v. Fylkesmann Kirsti Kolle Grøndal, den ”frivillige” løysinga nådde ikkje fram til den norske Regjering. Det eg vil kalla ”den femte statsmakta” i Norge, naturverneliten med sitt propagandaapparat, vant sjølvsagt denne "krigen" og. Dei lever av oppslag i media, ønskar difor konflikt, og har derfor vist seg å vera omtrent umoglege å argumentera sakleg mot.
Dermed er Fjøsli-gardane, der bestefar (Narve Lid f.Fjøslien) voks opp til han var 18 år, vorti reservat! Noko eg aldri ville trudd kunne vori mogleg! Onklane hans, som alle lærte smedkunsten i Fjøslien, har eg skrivi om før (kanskje meir om dei seinare).
Når naturvernfolka fyrste gong lanserte dette kjempeområdet for 12 år sia, vart det omtala som ”urskog”! Ein provokasjon: Over 60 setrar og fleire gardar er ikkje urskog, det skjønar alle. Men bløffen vart godt planta i media. Seinare vart det omgjort til ”naturskog”, eit svært omdiskutert begrep, utan nokon klar skogfagleg definisjon. Derfor har naturvernforbundet no lansert ”eventyrskog”. Dei held kurs i registrering av eventyrskog. Den lar seg neppe katalogisera, men er basert på den enkelte sine følelsar! Og dei kan som kjent ikkje diskuterast.

Som dei fleste skjønar har eg sterke band til dette området. Frå eg som 2-åring vart kløvja til seters på Nybu, tvers gjennom det nye reservatet, har dette vori skogen og fjellet for meg. Som tømmerhoggar i sommarferiane i ungdomen, trytefiskar i tjønnane, moltehentar på myrane osv. Alt dette har eg fortalt om i innlegg frå grunneigarsida på folkemøte i Sigdal, med daverande miljøvernminister Helen Bjørnøy. Og seinare på samling i gardstunet på Fjøslien, med 4 av dei mest sentrale stortingsrepresentantane frå Buskerud, med stortingspresident Torbjørn Jagland, Per Olaf Lundteigen (Sp), Trond Helleland (H) og Sigrun Eng (Ap). Men til inga nytte!
Eg skreiv ein kortversjon av foredraget i Aftenposten. Sjå på heimesida til grunneigarane.
http://www.trillemarka-rollagsfjell.no/default.aspx?ArticleID=64284&MenuID=11699

Bildet over er frå heimesida til naturvernforbundet, og viser Tjønnsetertjønn med Svartetjønnåsen bak.

Mange forskarar har interessert seg for området vårt. Skogforskarane har m.a. publisert denne rapporten frå området ved Gamlevolltjønna, der dei eldste levande grantrea i landet er.
http://www.skogoglandskap.no/filearchive/storaunet_et_al_aktuelt_5_05.pdf
Her ein artikkel som viser 2 bilder frå Øvre Fjøslien (Bestefar står nederst av dei 4 bak på bildet) http://www.skogoglandskap.no/filearchive/rolstad_and_storaunet_2003_trille.pdf

Og Norske naturfotografar har vori her og teki mange fantastiske bilder frå eit flott område:
http://www.trillemarka.no/bilder/art49.htm

Knivbladet og tussekniven frå Sigdal

Ja, no er siste nr. av Knivbladet for i år komi, med masse interessant stoff, mest frå Telemark. I bladet nevner redaktøren bloggen min. Og den til Per Toresen, som er ein rein knivblogg med masse knivstoff. Bloggen min er og kalla knivblogg, sjølv om eg skriv om mange andre ting og. Men tanken er at litt av det eg veit om knivmakarar og gamle knivar vil eg gjerne fortelja om i bloggen min - og gjerne få kommentarar til!
Eg har vori med i knivforeninga sidan starten, og har etterkvart ei stor samling med "Knivblad". Når ein blar i desse, dukkar det stadig opp nye ting som ein ikkje har lagt merke til før, og som får ny aktualitet fordi kunnskapen min om kniv aukar. No har eg sendt inn eit par artiklar til bladet. Ein er basert på noko eg har skrivi om her i bloggen, men litt meir utfyllande om emnet. Den andre er svar på eit spørsmål i Knivbladet på 90-talet. Her er det bilde av eit knivskaft med innrissa nissar/tussar, med spørsmål om nokon har opplysingar om kniven.

Eg har hatt fleire slike tusseknivar gjennom åra. Den eg har no er ikkje spesielt fin, med sprekk i skaftet. Men akkurat den kniven som vart vist i Knivbladet, fekk bestefar min, Nils Bjørge, som betaling for ei geit han hadde på setra ein sommar. Eigar av geita var Kittelsen frå Sigdal. Eg har trudd det var kunstmålar Theodor Kittelsen, som budde på Lauvlia ved Sonern mange år, men det ser ikkje ut til å stemma.
Meisteren for tusseknivane er Engebret Båse frå Sigdal. Knivane er store etter dagens standard, godt over 20 cm lange, og er som regel utan slir. Engebret hadde visstnok ein skomakar til å laga slirer for seg. På dei knivane eg har sett er det gjerne 4 tussar/nissar rundt skaftet, 2 på kvar flatside. Ofte spelar ein av dei fele. Tussane er rissa inn med såkalla "kolrosing": Figurane er fyrst rissa inn med ein kvass kniv, og deretter gnidd inn med ei blanding av finmalen ore- eller furubark og olje. Når dette blir gnidd bort og pussa fint, kjem mønsteret tydeleg og skarpt fram.

Men meir om geita og gjevaren kjem i Knivbladet.

Kvennhølet kraftverk

Her om dagen hadde kraftverket mitt 5-årsjubileum. 5 år - du verden kor tida går! Eg syns nettopp eg dreiv å bygde det, med god hjelp av Leif Haug frå Borgegrenda i Nore. Og den 11.09.03 (nøyaktig 2 år etter Twin Towers) slo Al Kaida? til under kraftverksarbeidet i tunet her, og slapp ein kumring av betong ned på okla mi så den vart knust. Deretter ein 4 timars operasjon med montering av jernskinner, skruar og spiker. Den var heldigvis vellykka, så eg kunne dansa numedalsspringar på den fyrste nyttårsfesten etterpå!

Men attende til kraftverket; eit såkalla mikrokraftverk - eller kanskje det bør kallas eit mikromikrokraftverk. Ingeniøren frå Tsjekkia kalla den i hvert fall "ungen sin", den minste av dei nærare 50 han hadde hatt ansvar for. Kvennhølet kraftverk har fått sin plass i referanselista til Hydrolink /Hydrochom 2003, ( http://www.hydrohrom.cz/reference.htm ) saman med Grønhovd kraftverk som Anders Bjørnsrud i Sigdal kjøpte på turen saman med Sigmund Båstad og meg til Praha. Mikrokraftverk er navnet på dei aller minste, under 100 kilowatt, så har me minikraftverk opp til 1000 Kw, og småkraftverk vidare opp til 5000 KW.

Så korleis har det gått desse 5 åra? Den tsjekkiske Pelton-turbinen berekna på 86 m fall, kan produsera opptil 14 kilowatt. Rundt 10% av dette blir friksjonsvarme i kraftverket. Ved å kjøra verket på ca.11 Kw går det stort sett utan problemer. På 5-årsdagen den 26.november hadde eg produsert i alt 376000 KwH. Altså 75200 KwH i året i gjennomsnitt. Det er omtrent det me bruka her på garden da kraftverket vart bygd, og me enno dreiv med mjølkeproduksjon.
Men produksjonen er ikkje jamn gjennom året, og heller ikkje frå år til år. Li-åa, som i hovudsak kjem frå Bufjellvatnet og frå tjønnet nordom Skarpmosetra, er ein typisk flaumbekk. Den flyg veldig opp i regnvær og vårløysing, og blir omtrent tørr i lengre tørkeperiodar. Heilt typisk i fjor (2007) da alle hugsar 50/100-årsflaumen fyrst i juli. Bildet øverst er teki den 3.juli da vatnet i åa var på det største. 2 månader seinare, fyrst i september, var Li-åa tørr!
Som alle skjønar gjev dette svært ujamn produksjon, og periodevis mykje pass av vatn og utstyr. No brukar me litt mindre strøm enn det me produserar i året. Derfor blir litt levert på nettet - til spot-pris. Andre periodar må me kjøpa strøm, som alle andre, til full pris. Differansen blir som regel pluss i strøm, men minus i "blanke kronur"!
Heile investeringa var på omtrent ein halv million kroner (På størrelse med ein ny VAN 4-hjulstrekk). Slik det no ser ut kan pengane tenas inn att i løpet av 15 år, i spara strømutgifter, og utan å rekna på renter og arbeid/pass. Så det stemmer vel det som eg vart fortalt på kurs om småkraftverk før eg starta opp: "Den som satsar på småkraft, han lever fattig, men dør rik"! Kvennhølet blir nok ingen rik av, men turbinen bør kunna gå lenge etter mi tid. Legg merke til spikeren og konestykket på bildet, som balanserer oppå turbinen. Inga "slingring i valsen" her!

"Inn på tunet" og fotoregistrering

Me har i nokre år vori med på eit prosjekt som bondelaget kallar "Inn på tunet". Me har stort sett hatt besøk av ungar, og etterkvart har det vorti mange bilder. Her eitt med dyre-elskaren Jon med veslepusen - og løvetannkrans i håret.

Løvetann har forresten hatt fleire navn her dalen. Lekkjeblom eller Kjeeblom er to av dei. Alle som har laga lange lekkjer av løvetannstilkar skjønar kvifor. Eit anna navn frå Uvdal er Nattsøva. Dei fleste har vel lagt merke til at løvetann-blomane sprett ut om dagen, og knepper seg att om natta. Det ser ut som dei søv.

Her om dagen ringte eg fylkesfotografen i Buskerud, i forbindelse med registreringsarbeidet me skal i gang med. Og han ville svært gjerne koma og visa oss i gang med arbeidet. Dette skjer neste onsdag, den 10.desember. Men fyrst har me bedi oss sjølve til Lampeland i morgon, så heile gjengen reiser på besøk til fotogruppa i Flesberg, for å sjå og læra. Det blir sikkert både triveleg og nyttig, og gode kontaktar å ha for framtida. Alle gledar seg til å koma skikkeleg i gang!

Ranvik-knivar

I Flesberg har det vori fleire flinke knivmakarar. Dei best kjende er vel Ranvik-karane, fyrst og fremst Hellik Ranvik (1885-1971). Begge brørne hans, Niri og Ola, og faren Kittil har og laga knivar. Hellik var ein utruleg handig kar, og kunne laga omtrent kva det var. Derfor vart han bruka av mange i bygda når dei trengte noko nytt, anten det var ski, river, korger, knivar eller andre ting dei trengte. Olaf Aannestad fortalte meg at far hans ein gong fekk Hellik til å laga ski for alle barna, alle av same rognetreet. Sjølv hadde han aldri bruka skiparet sitt. For nokre år sia var det skiutstilling på Skogbruksmuseet på Elverum, der skiene til Olaf var utstilt. Etterpå ga han dei til museet som gave! Så kanskje me kan sjå dei der under knivdagane?
Hellik var ein framifrå hardingfelespelar og felemakar. Han kunne ei mengd slåttar, og slåttesamlaren Arne Bjørndal og seinare Sigbjørn Bernhoft Osa var og lærte slåttar av han. I likhet med far sin var han svært musikalsk, og sa ein gong at "når je hadde hørt en spellemann en stann, kunne je høre`n i dagavis etterpå - slåttæn song så tydele i hue på meg".
Men det er som knivmakar Hellik er best kjend. Han må ha hatt ein stor produksjon, for det finns mange knivar etter han. Han kunne prøve seg fram med ulike modellar. Ein gong han hadde vori i Telemark på ei utstilling, laga han ein flott telemarkskniv etterpå.

Bildet her viser ein modell som Hellik ofte laga. Den kan likna på stasknivane til Magnus Støvern frå Sigdal. Kanskje ein tanke slankare i forma. Ellers er Numedalsknivar og Sigdalsknivar ofte nokså like. Denne kniven fekk ein kar i Lyngdal i konfirmasjonsgave, omtrent maken til den bror hans fyrst hadde fått. Den har treslire og nokså lange holkar, der magebeltet på slira er nokså lik toppholken, berre litt mindre. Graveringa er enkel og velkomponert, og nøyaktig utført.
Knivbladet er smidd av Olav O Grimsrud frå Tinn.

Hellik var perfeksjonist og nøye i arbeidet. Da han skjøna at han ikkje fekk det til like bra lenger, vart det brått slutt med knivmakeriet, som med felespelet.

Hellik laga og bunadsknivar med lærslir. Knivmakar og smed Jan Lislien i Lyngdal har bruka modell av Hellik Ranvik i sine Numedalsknivar. Ein annan modell som er bruka av mange knivmakarar her i Numedal, er det bilde av på s.111 i Norsk Knivbok av Øystein Kostveit. Desse knivane er laga av Hellik, og er eigd av barnebarnet Arvid Dokken. Det er derfor feil når det står i boka at Arvid har laga dei. Hellik er og meister for kniven på s.56 i same boka. Den er nok meir lik den eg har bilde av her.
I same boka, på s.63 er det bilde av 2 knivar som Ola (1888-1921), bror til Hellik, har laga. Svært spesielle og flotte knivar, med perlemorinnlegg lik dekoren på ei hardingfele! Han reiste til Amerika i ungdomen, og rakk ikkje heim att før mora døydde. Det gjorde han sørgmodig og tungsindig dei få åra han levde etter han kom heim.
Me hadde og med ein kniv av eldstebror Niri (1880-1965) på knivutstillinga på Lågdalsmuseet 1996, der Numedalsknivane hadde ein sentral plass i presentasjonen av knivar frå Buskerud.

Tillegg 30.11.: At Hellik Ranvik var ein framifrå gravør av rosemønster er ikkje så rart. I tillegg til alle andre håndtverk, dreiv han med rosemåling. Telemarksrosene kunne han sikkert herifrå, da han hadde kurs i rosemåling hjå A Hylland frå Telemark. Han var derfor både stilsikker og kreativ nok til å laga sine eigne rosemønster.

Meir om Hellik Ranvik kan du lesa i Flesbergboka Bind V av Sigurd Vinger, og i Langs Lågen 1995 Hefte I.

Ein pangkveld på bridgen!

Dei siste dagane har eg treft mange som har spurt om helsa mi, og korleis det står til - fordi eg ikkje har vori på bloggen på ei tid. Godt at nokon saknar skrivinga mi!
Det har skjedd litt av kvart i det siste, med besøk frå Bergen og Sørlandet forrige langhelg, og ei triveleg 60-årsfeiring i Bergen/Os no sist helg. Kari, svigermor til Viil, fyller år i slutten av november. Ho og mannen Sigbjørn reiser til New Orleans, der dei skal feire dagen saman med Hawaiifolket Alexander og Viil. Det blir sikkert ei oppleving, og ein flott markering av dagen, på høgde med festen i Os!

I går kveld hadde Harald og eg ein pangkveld på Flesberg-bridgen, og slo par nr.2 med utrulege 45 poeng! Og Jorun/Jan Erik havna heilt sist. Så der fekk dei for å ha slått oss med 3 poeng og seier forrige tirsdag. SMS frå Harald idag: "Vi fikk det til igår! Meldinger, spilling, med et par unntak for meg, alt funka! Andres feil gir og poeng!" Vegen er kort frå topp til bånn, og tur må ein ha for å gå heilt til topps. Men dette lever me lenge på!

I dag hadde me fyrste samlinga for fotoregistreringsgruppa i historielaget. Me har fått arbeidsrom i kjellaren i kommunehuset, med tilgang til det gamle bankarkivet hjå kommunekassa. Moderne skanne-utstyr og skrivar er kjøpt inn. No treng me ein ny datamaskin og etterkvart kanskje utstyr til avfotografering av filmar og fotoplater. I Flesberg har dei drivi med tilsvarande registrering, digitalisering, katalogisering og arkivering i fleire år, i nært samarbeid med fylkesfotografen i Buskerud. Ein takk til Asbjørn Brekhus frå fotogruppa i Flesberg som var med oss idag, og instruerte oss i skanning og lagring av data. Når alt kjem i gjenge skal bildene sendas til ein felles database i Drammen, og kopiar kan blir tilgjengelege på datasidene til kommunen. Endeleg er me igang med dette viktige arbeidet - og Randi sin draum (sjå http://mormor-tanker.blogspot.com/)!

På nettet finns masse rart, bl.a. bilde av John Aasen som vart født i Amerika like etter at mor hans utvandra her frå bygda! Han spela i fleire av filmane til Harold Lloyd. Sjå meir om han på http://74.125.77.132/search?q=cache:iMrzWC-N3F4J:en.wikipedia.org/wiki/John_Aasen+john+aasen&hl=no&ct=clnk&cd=1&gl=no

Eg er Rollag kommune sin styremedlem i Lågdalsmuseet, og var på styremøte i Kongsberg i kveld. Blant alt det andre positive som skjer på museet, kunne Gry Charlotte visa oss ein ny go`bit i samlinga; Dei hadde nyleg fått kjøpt kista som Sebjørn Kverndalen laga som brudekiste til kona si. Litt av eit klenodium.
For meg var det og moro å sjå att knivar, tresleiver og keramikk som Oskar Bye hadde laga medan han budde her på Nord-li. Samlinga var stilt ut i museet, og viser formingsevnene til Oskar på ein flott måte.

Bilder før og no (moderne telefoni)

Ved frokostbordet idag prata eg i telefonen med begge døtrene mine samtidig! Viil på Hawaii og Marte i Oslo - og Vesle-Viil. I dag lar det seg gjera gjennom "Skype"-telefon. Me har dessverre ikkje Web-kamera som i orden, men dei andre har. Og 1 time etter fekk eg e-post frå Hawaii med bilder frå samtala deres på telefonen idag. Hvis kvaliteten er bra nok for bloggen viser bildet Marte og Viil som les om Krokodille Knut og alle dyra, medan tante Viil frå Honolulu ser på nede til venstre på skjermen! Eigentleg ganske utruleg; Om me hadde fortalt dette for få år sia, ville vel ingen trudd oss.

Som fortsettelse på bloggen igår kan eg fortelja om åssen mi interesse for kunstmålar Jacob Gløersen starta. Det fyrste bildet av han fant me på eit julekort i Drammen. Kortet viste kolmilebrenning i snøen. Dette hadde eg lesi om i slektsboka ”I ring om Fjøslia”, der bestefar (Narve H Lid, f.Fjøslien) skreiv om Gløersen og Fjøslien. «Milebrenning måla Gløersen ein vinter. Det var noko sør for Kjennmyra mila stod, og det var vel helst Gunnar som hadde denne mila. Det var ein gamal hardhaus frå Lyngdal - gamle Kolsru'en som var milebrennar. Synest hugse at han stod med noko vedhogging utanfor kjøyta - på maleriet. Gløersen sjølv rekna visst dette målarstykket for sers verdfullt».

Dette stemte med bildet på julekortet, bortsett frå at Kolsru`n hogg veden like ved kølmila, og ikkje ved kjøyta. ”Kjøyta” er namnet på den jordhytta dei budde i for å halda vakt medan mila brann. Frå mila på bildet går det ein tydeleg ”stolp” – tråkka stig – i snøen fram til kjøyta, som ein berre ser døra av inni snøen. Gunnar var forresten onkel til bestefar, og ein av dei 4 kjende knivsmed-brørne frå Fjøslien. Han stempla blada GOF (Gunnar Olsen Fjøslien). Og Kjennmyra er like heimom Røvsrovedalen og Tjuveskuten, der den gamle driftevegen frå Nybu heim til bygda går.

Den fyrste bildebokforfattaren her i landet heitte Elling Holst. Han og Gløersen var vener, og den 6.des 1895 skriv Gløersen brev til han frå Fjøslien: «Jeg blir altsaa her i Julen iaar og tror, jeg kan faa det hyggeligt. Ungerne er virkelig svært morsomme, og det gjør vist meget til, at jeg trives saa godt idethele. Det er nemlig ikke saa ligetil at arbeide her og mangengang blir jeg noksaa grætten af at rende frem og tilbage til Kulmilen uden videre Resultat et Par Gange om Dagen. Det har virkelig adskillig at si, at Motiverne ligger lidt nær, selv om baade Skia og Beina er i orden».

Og i brev til Erik Werenskiold den 21.jan.1896: «Det var noget specielt jeg reiste hid for ogsaa. Jeg indbildte mig nemlig, det maatte være noksaa moro at male en Mile i Skogen. Jeg tænkte, det maatte gaa an at karakterisere det ødslige Liv derinde paa den Maade. Jeg holder paa med det nu, men de lokale Forholde er desværre ikke riktig heldige og det er vrient at faa Stemning i det».

Året etter er bildet på utstilling, da han skriv i eit brev til Gerhard Munthe: «At min ”Kulmile” hænger daarligt, faar jeg finde mig i. Det kan være, at det er et daarligt Billede ogsaa (jeg indbildte mig egentlig ikke det).»

Dette var altså for 113 år sia. Og no har eg fått ei heil kulturhistorie av eitt julekort. Men utan at bestefar hadde skrivi om bildet i ”Fjøsli-boka”, hadde ikkje eg (eller nokon andre) visst noko som helst om dette. Så – sett igang og skriv Folkens!

Men eitt tankekors til slutt: Kva kan blir att til etterslekta i vår dataverden, utan brevskriving?

Ps. Beklager problemer med skrifttypene att :-(

Røvsrovedalen og Tjuveskuten

"Blogge-Viel" frå Juveligrenda syntest det var moro å lesa om stadnamna i bloggen min! Så her kjem meir: Er du østpå Mørkje (Røllagsdialekt for Marka), og kjører vegen til endes forbi avkjøringa til ny-hytta til Per på Løken, da endar du i Røvsrovedalen. Eit rart namn vil mange si, men her er forklaringa.

Røvsrove var det lokale namnet på Skogsnelle (Equisetum sylvaticum) her i bygda før. Slektsnavnet Equisetum kjem av Equus som betyr hest og Seta som betyr børste eller stivt hår. Den er meir buskute og mjuk enn dei andre snelleartane, og er i gamle skrifter her frå dalen kalla Ikønrove! Eit anna namn er Kjerringrokk, som er bruka om fleire av snellene. Kjerringrokk vart i folkemedisinen bruka som urindrivande middel, men da er det Åkesnelle me tenkjer på. I likhet med kråkefot-plantene formerar snellene seg med sporer, og ikkje med frø som andre planter. Dei kan leva på våtlendt og rå mark med lite oksygen, fordi den kiselrike stilken er fylt med luftekanalar til å hjelpa oksygenet ned til rotstokken eller rotknollen under bakken.

Frå Uvdal fortel Andreas Flom i brev til botaniker Ove Arbo Høeg i 1941 om bruk av kjerringrokk, at ”Ullen av denne plante ble brukt til putefyll. Den var meget mjuk og behagelig til hodepute, og denne ull er nesten uslitelig”. Sjå meir om røvsrove på http://linnaeus.nrm.se/flora/orm/equiseta/equis/equisyl.html

I åsen ovanfor Røvsrovedalen ligg Tjuveskuten. På 80-talet organiserte Rollag Mållag innsamling av stadnamn frå bygda. Mor reiste rundt på gardane her i grenda, og samla namn med forklaringar, og merka dei inn på kart.Alt i mellomkrigsåra hadde skuleungar rundt i landet registrert stadnamn rundt på gardane, og dette materialet var til god hjelp der det fanns! Tjuveskuten har eg nok så vidt hørt om som gut, men namnet er forlengst borte frå daglegtala. Når eg no fann det i mors notater, med forklaringa at det er ein bergskut (skorte/hule?) der det eingong i gamal tid er funni tjuvegods, vart eg nysjerrig på å sjå plassen. ”Skut” er såvidt eg veit namnet på eit lite overbygd rom med åpen front i f.eks. ein gamal låve.

Ein fin søndag no i oktober drog eg på leiting, og omtrent der den var merka på kartet, var det ei ganske stor fjellhylle under eit overheng. Som ein ser på bildet er det fin utsikt til det karakteristiske Tekslehogget som ligg på grensa mellom Flesberg og Rollag (og nesten Sigdal).

Rett ovanfor denne åsen ligg Tjønnmyra, der kunstmålar Jacob Gløersen måla brenning av kolmile ein vinter, med gamle Kølsru`n frå Lyngdal som milebrennar. Det får eg fortelja meir om ein annan gong.

Ulykker, fiber, blogg og elgjakt

Omtrent som eit knips med fingeren - så fort skjer det når ulykka er ute. Forrige dagen skjedde det med meg, det som ikkje skal skje. I landets farlegaste yrke, landbruket, er fallulykker av dei hyppigaste, ofte frå siloar. Og no var det min tur! Eg hadde kjørt rundballar til kyrne ute. Det var kaldt så eg hadde polstra hansker på, kanskje var dei glatte? Eg klatra opp utvendig på siloen, som så mange gongar før, for å tappa av pressvatnet før vinteren. Eit "par-tre" meter oppe glapp plutseleg taket, og eg baklengs ut i lause lufta. Når eg landa pladask på ryggen rett ned på tregolvet i lyu, trefte eg kanten av forbrettet rett under høgre skulderbladet. Det gjorde jæ.... vondt, og all lufta blei slått ut av brystet. Etter noko eg syntes var forferdeleg lang tid fekk eg pusten att, fekk kreka meg inn på kjøkkenet og fekk tak i Mona i telefonen. Kort fortalt enda det med ambulanse, røntgen og ei natt på sjukehuset på Kongsberg, så no lever eg på 3 ulike smertestillande og inflammasjonsdempande piller, og må ta det heilt med ro. Eg har hatt flaks, som ikkje fekk smellen i hugu eller fekk skadd indre organ! Eg er truleg litt for uvøren, for dette er ikkje fyste gongen eg skadar meg :-(

Me hadde eit viktig styremøte i Rollag e-verk i formiddag, og eg stilte som neddopa (og utilregneleg?) styreleder.
Numedal Fiber (NuFi), som me 4 e-verka i dalen eig saman, har blitt eit pengesluk for oss. Etter fyrst å ha sagt nei til å gje/låne bort nye millioner, ga me idag eit lån på 2 mill.- på visse vilkår. No er det opp til styre og leiing i NuFi å setta "tæring etter næring", og sørga for at dei kan tena pengar og finansiera framtidige lån utanfrå. BLINK2-prosjektet, som skulle skaffe breiband til "alle" (utan ADSL-dekning) i Numedal, har blitt ein større økonomisk belastning enn planlagt. Det viser nok ein gong at "butikk og politikk" ikkje gjeng saman, som ein av styremedlemene våre sa det! Dette er ei viktig samfunnsoppgave, som i hovudsak burde kostas av lokale eller sentrale myndighetar.

Det dukkar stadig opp sambygdingar med eiga side på internett, som heimeside eller blogg. Til det siste innlegget mitt, fekk eg kommentar frå Stormel (Anne Guri Storemoen) med bloggsida http://stormel.blogspot.com/ Her finns det masse flotte bilder!
Og den 13.oktober fekk eg denne e-posten frå Randi Voldbakken:

Jeg har allerede oppdaget den fine bloggen din (så den på Juvligrenda.net) Har lyst til å lage noe sånt jeg også !!!

Og Randi handlar: 2 dagar etter er bloggen i gang :o) Sjå http://mormor-tanker.blogspot.com/
Og for ein flott blogg! Med mange innlegg dagleg. Fine bilder og gode tekstar!
Om Fotogruppa i historielaget der eg er med: http://mormor-tanker.blogspot.com/2008/10/kaffekoking-ved-gule-blomman.html
Og om Marit sin 50-årsdag - på bridgen i Flesberg!

Og i kveld er elgjakta slutt for i år. Eg har ikkje vori med på eit par år, og heller ikkje hørt det endelege resultatet i Teksle jaktlag. Men går ut frå at dei fyllte kvoten på 20 dyr. Det er masse spor etter elg oppå høgda, i verneområdet Rollagsfjell. Og dei mangla berre 2 ungdyr for ei veke sia. Kvifor eg ikkje er med? Kanskje har eg det som jegeren i "Helge Elg", trøtt og utålmodig på post ;-)

No har forresten Helge Elg vorti fast tegneserie i Nationen. Veldig bra!

Litt av kvart

Det har vori litt "tørke" på bloggen ei tid. Kanskje mest for at det har skjedd og skjer så mykje om dagen, at det lett blir rotete i ein gamal skalle? Akkurat no er det styrelederjobben i Rollag e-verk og engasjementet som eigar i Numedal Fiber som tek mykje tid. Og i morgon skal me ha seminar om den nye samvirkeloven, som gjer at vedtektene til e-verket må gjeras noko med.
I helga hadde me fleire besøk. Frå fredag til laurdag var Tor Olav her. Og alt på torsdagen kom Marte, Gaute og Viil. Viil gjeng no som berre det, og viser tydeleg at det er moro! Men så kjem det nye tenner, og med dei dårleg apetitt og litt feber. Så på laurdagen var ikkje jenta heilt seg sjølv, men det gikk heldigvis over :-)
Me var i bassenget på Idrettsskulen fredag kveld, der alle kosa seg. Her er bilde av ein badande familie frå Oslo, og eit stupefantom frå Flesberg.

Etter snart 8 år som rullestolpasient på Bygdeheimen i Veggli, har mor no vorti skrøplegare. Kreftkulen på kjaken veks, og ho er no mest i senga. Ho har vanskar med å svelja ned maten, så det kan lett bli for lite næring! Ho har støtt vori sterk, og er tapper, men no er det vel uvisst kor lenge ho kan greia seg -?

Ukjende knivar.

På knivutstillinga som Rollag knivlag hadde på bygdetunet forrige året, dukka det opp ein ny knivmodell. Dette er ikkje heilt riktig, for eg har sett ein av knivane før, med ei slir som me har lura på om er den originale til kniven. Me har trudd at kniven er gjort av Steinar Storemoen (1856-1936), på grunn av serrateringsmønsteret på skaftet. Så dukkar det opp 3 til, omtrent like både i størrelse og utforming. Men utan slir. Alle dei 4 knivane finns på gardar her i Rollag, og må vera laga av same knivmakaren. Ettersom me berre kjenner til desse 4 knivane av denne modellen, er dei helst truleg laga her i bygda? Dei er små, på størrelse med ein gutekniv. Dessverre passa eg ikkje på å ta mål av dei på utstillinga. Bildet viser alle "Storemoknivane" me hadde på utstillinga, med dei 4 nede til høgre.

Alle knivane har like blad, som er svært spesielle. Dei ser ut til å vera laminerte, med stål i midten og kopparplater på kvar side! Og utan stempel. Det andre som er spesielt på desse knivane, er holkane på skaftet. Dei er så lange at dei dekker mesteparten av skaftet, ja ofte heile skaftet! Og dei er pynta med graverte ringar med serrateringshjul, slik som Steinar bruka på knivane sine. Så kanskje er det rett når han har fått ”æra” av å vera knivmakaren, utan at me hittil har greidd å dokumentera dette sikkert. Heller ingen av eigarane kan svara på det.

No kan me laga teoriar om andre moglege opphavsmenn. Rundt 1900 budde kunstmålaren Jacob Gløersen (1852-1912) her i bygda. Fyrst var han i Fjøslien, og seinare på Ulvik og i Bjørndalen. På alle desse gardane var det aktive kniv-/ljåsmedar på denne tida. Frå Ulvik sender han brev til kunstnarvenen Gerhard Munthe: ”Ulviken smier Kniver. Med meget kunstige Blade tildels, om ikke nettopp kunsteriske ... Til tidsfordriv kommer jeg vist til at bli Knivmaker ivinter”. Ulviken kan vera Nils, som da var ein eldre mann, og stempla blada sine N ULVIG. Eller det kan vera sonen Ola, som stempla OU.

Og i eit seinare brev til Gerhard og Sigrun Munthe, skriv Gløersen: «Vil Dere kjæbe Bjørneskind? Jeg har arbeidet en svær Kniv, som passer udmerket til at flaa Bjørner med nemlig. Og saa tænker jeg paa at udvikle Knivindustrien ved Hjælp af forskjelligfarvede Metaller paa Beslagene. Blir ikke det storartet? Jeg har ikke de nødvendige Instrumenter enda.»

Sjølv om ”våre” knivar neppe er egna til bjørneflåing, og dei absolutt ikkje er svære, er dei laga med ”forskjelligfarvede metaller”. Men ikkje på beslaget, men bladet. Er det mogleg at Gløersen her har realisert planene sine om å bli knivmaker? Serrateringsmønsteret kunne han reist nord til grannegarden Storemoen for å få gravert på. Uansett, dette blir berre spekulasjonar – som det så ofte er når det gjeld gamle knivar. Og sikkert svar får me vel aldri? Så me endar vel opp med at Steinar sjølv er knivmakaren -?

Steinar Storemoen (1854-1934)

Steinar Storemoen er den mest kjende knivmakaren i Rollag rundt 1900. Det finns eindel knivar etter han rundt omkring i bygda og blant knivsamlarar. Han bruka ingen "standardstørrelse". Dei fleste knivstella etter han er store til bunadkniv å vera. Dei er nokså karakteristiske og lette å kjenna att, og me kan vel si at Steinar skapte ein eigen Numedals- eller Rollagsmodell.

Steinar laga mange stasknivar, hovedsakelig med lærslir med typiske ”stripla” halvmåneforma trykkmønster i. Slira sydde han med vanlege ”nestesting”, og saumen er som regel plassert bortgøymt under eine sideskinna, ofte mot ryggen av knivbladet. Han har og laga nokre få knivar med treslir. Nysølvarbeidet på slira er som vanleg i Numedal med toppring, magebelte, doppsko og sideskinner. Spesielt for Steinar er at han kan bruke både eitt, to og opptil tre magebelter på slira, iblant med nummer på baksida. Mønster, gravering med hjerter, bokstavar og hol i slireholkane er svært karakteristisk utført, gjerne med ein gravert ring rundt holet og nokre enkle graveringsriss ved sida. Det er ofte ”gravert” flettemønster med serrateringshjul både på slireholkar og knivholkane, noko ein og kan sjå hjå gamle knivmakarar, blant anna frå Trøndelag. På nokre av knivane har Steinar i tillegg kjørt serrateringshjulet både på magebelter og toppring, sjøl om det ofte er trongt med plass!

Litt meir om Steinar og livet hans, blant anna frå Rollag bygdebok, bind IV s.186, av Knut Hoff. Her er og eit godt fotografi av Steinar og 3 av sykena hans i hagan på Storemoen. Dei var i alt 7 sysken. Fyrst 2 jenter, Aasne og Torgun, som vart gifte til Rostad og Håråvenna. Odelsguten Simen døydde av tæring like etter at han hadde overteki garden. Ungkarane Knut og Ola, dei yngre brørne til Steinar, tok seinare over garden saman.

Steinar gifta seg i 1881 med Live Jensdotter frå Søre-Traaen, og dreiv i landhandel her i 80-åra. Jens, far til Live, var ”lesar”, lekpredikant og storspekulant, og ei kort tid ordførar i bygda. Begge barna til han og Sigrid døydde av tæring i 80-åra. Live vart 26 år og kunstmålaren Juul berre 23 år gamal. Da skogkompaniet som Jens var medeigar i gikk dundrande konkurs i 1890, og førte med seg eit økonomisk ras over heile bygda, reiste dei gamle til Amerika og kjøpte farm der. Dei kom seinare heimatt til Norge, og døydde her.

Etter at Live døydde i 1885, flutte Steinar attende til Storemoen og dreiv landhandel der fram til 1890-åra. Dei hadde ei dotter, Jøran, som vart med far sin til Storemoen, og seinare flutte til Øvre Bergseid, der ho døydde ugift 60 år gamal.

Steinar hjalp brørne i gardsarbeidet og dreiv som handverkar? Mest kjent er han som knivmaker, men han må truleg ha slutta med dette før han vart gamal. I alle fall kunne ikkje Thorvald Nerdalen, som kom som unggut til grannegarden Alfstad i 1911, hugsa å ha sett Steinar laga knivar! Steinar levde til 1934, og vart 80 år gamal.

Den største kniven, den til høgre, er opprinneleg ei (40-?) 50-årsgave frå Steinar Storemoen til ven og granne i mange år, Ola Asbjørnrud. Bladet skal vera smidd av svigerfar til Ola, den kjende smeden Nils Skarpmoen, men er ikkje stempla. Nils bruka stempilen NS i stor lykkjeskrift. Kniven er 22 cm lang, og slira 20,5 cm.

Etter at Ola var død, arva svogeren hans og son til smeden, Levor Skarpmoen, kniven. Han bruka kniven berre til fint, bl.a. når han var på Kongsberg-marken.(Opplyst av Ivar Traaen, barnebarnet til Levor Skarpmoen).

Det andre bildet viser Nils Skarpmoen i smia. Bildet er teki av sonen Narve Skarpmoen, som var ein kjend fotograf i Kristiania rundt 1900.

(Har problemer med skrifttyper. Sorry!)

Knivkveld og fuglemelding

I kveld starta me opp att med knivkveldar i sløydsalen på Veggli skole. 4 av oss i den faste gjengen møtte. Nokon er nok opptekne med elgjakta enno. Asbjørn hadde med seg 2 gamle knivar frå ein gard i Nore. Eg hadde med ein kniv til opp-pussing fra Sissel og Vidar Lerstad, med blad smidd av bestefar til Sissel, Gunnar O Fjøslien. Stempil GOF. Han var bror til oldefar min, der 4 av brørne var aktive kniv- og ljåsmedar. Ved sida av Gunnar, var det Knut, Kristoffer og Erik.

Den eine av knivane frå Nore var temmeleg sikkert laga av Steinar Storemoen, frå Rollag, med litt utypisk toppholk på slira, og slirelær med saumen bak og utan trykkmønster. Men alt det andre stemmer med hans knivar, m.a. med serrateringsmønsteret på holkane og toppkula. Bladet, som var knekt, var stempla K.OLSEN TIN. Kjetil Olsen Bjerke.

Den andre var ein typisk Båse-kniv frå Sigdal. Helge Båse var storprodusent av knivar i Sigdal, og mange kom og hit til Numedal, med eller utan slire. Kniven hadde blad av Svein Brynjulfsen Tverberg (ST TINN), som er nokså vanleg på gamle knivar. Eg hadde forresten fått med maken Båse-slir med Fjøslikniven, og tok bilde av slirene saman.

Tidlegare i dag såg me 2 ukjende småfuglar på nysåninga rett utanfor huset vårt. Dei likna litt på linerler, men med gulfarga underside, og hadde nesten grå overside som gikk over på meir brunt på vengene. Etter litt studering fann me ut at det var 2 vintererler. Eg har tilgang til å melda inn observasjonar på internettside om fuglar, så no er dei registrerte under http://www.artsobservasjoner.no/ (Ser ikkje slik ut?)
Meir om vintererle kan du finne på heimesida til Norsk Ornitologisk Forening, og på bl.a. http://www.birdlife.no/fuglekunnskap/fugleatlas/?art_id=235

Flesberg-bridge

Etter mange år borte frå bridgebordet, har eg iår begynt å spela fast i Flesberg bridgeklubb att. Sist gong eg spela fast, var saman med Simen Storemoen, som fekk svulst på hjernen og døydde for eindel år sia. Makkeren min no er Harald Magne Meland. Han var med i den store gjengen med kvinnfolk og karar her frå Rollag som starta på bridgekurs etter at eg hadde slutta å spela fast. Dei er no av drivkreftene i bridgeklubben i Flesberg, og er ofte å sjå heilt på toppen av listene. Veldig bra!

I kveld hadde Marit Voldbakken laga blautkake til nestor i bridgeklubben, Odd Blia, som fyller 75 år om 2 dagar, den 9.oktober. Gratulerer med dagen, Odd!

Når det gjeld bridgen, har det gått opp og ned for Harald og meg. Forrige tirsdag var me storfornøgde og havna heilt på topp, men i kveld låg me lenge heilt sist og enda til slutt 7 poeng under middels, på ein 12-plass. Les om alt dette på heimesida: http://bridge.no/720/
Ved å trykke på "turneringer" oppe til venstre, "1.sesjon" under Høstturnering 2.kveld, og vidare på "Harald Magne Meland - Narve Lid", ser du alle spela, kven me spela mot, og resultatet for kvart spel. Det paret me tapte mest mot i kveld var Øyvind Kanstad og Elisabeth Aasen i spel 11 og 12, med 25-7. Det ser ein med å trykka på spelnr. framom namna og få fram kvart spel, med resultat. (Data`n er fantastisk!).
I spel nr.11 sperreåpna Øyvind effektivt i Sør med 4 Hj! Og etter 5 Kl frå Harald i Øst og 5 Hj frå motparten, havna me i slem, men i feil farge; 6 Kl og ikkje 6 Ru, som fleire andre meldte og spela inn. I Kl er det ikkje inntak til å fiska trumfen. Derfor berre 11 stikk, og 1 beit gir "nest-bånn". I spel nr.12 er Øyvind/Elisabeth dyktige og stoppar i 2-melding, der dei fleste melder høgare. Berre 1 beit gir god "skår"! Litt uflaks og litt udyktighet gir oss eit elendig bord.
Ellers har eg iflg.makker "pressa" gjennom å bruka svak grandåpning, frå 12-14 poeng, som ei prøve. I 3 av spela bruka me åpninga, i nr.3, 14 og 21. I spel nr.3 gikk det veldig bra, der me fekk stoppa i 2Hj etter overføring i Ru. Omtrent topp. Dei 2 andre spela enda meldingane på nivå med dei andre borda, men me fekk i underkant av middels, mest på grunn av spelet. Alt i alt enda det på pluss!
Harald og Marit spelar i Rødberg bridgeklubb på mandags-kveldane. Forrige veke gikk det elendig for dei der, medan dei vant igår! Så kanskje Harald bør gjera det dårleg på Rødberg, for at me skal gjera det bra i Flesberg kvelden etter? I alle fall, litt tur er ein avhengig av for å vinna. Og i kveld hadde me kanskje litt utur ved enkelte bord? Men det meste må me nok ta skulda for sjølve, med både feilmeldingar og svake motspel, som drog oss nedover på lista. I kveld vant Jorunn Traaen og Jan Erik Rånes - Gratulerer! Jorunn leder sammenlagt etter 2 kveldar, men me ligg enno bra framme, på ein deilt 4-plass! Turneringa går over 2 kveldar til, og den svakaste poengsummen kan strykas. Så "fylj med i neste bolken" (Fritt etter Flåklypa Tidende).

Kongeørn.

Etter fleire dagar med gråvær og regn, klarna det opp utover dagen idag, noko som frista til skogstur. Derfor tok eg med sengeklær som skulle til Svartetjønnbua, og stappa i sekken, og kjørte Bufjellvegen til endes - til Milebotten.
Og maken til opplevingstur eg hadde oppå høgda i efta, skal ein leita lenge etter! Frå Milebotten til Damtjønn (ein tur på ein snau kilometer) skremte eg opp 4 skogsfuglar. Fyrst ei røy, så ei jerpe, ein orrhane, og den siste såg eg ikkje, men kunne høras ut til å vera ein orre.
Men så - skreik det plutseleg rett over hovudet på meg! Og der, omtrent 20 meter oppe, seila det ei ørn! Ho skøltes kjempestor. Eg har aldri vori så nær ei frisk kongeørn før. Og over og rundt henne to falkar. Og høgt oppe ei ørn til! Ørna ”mi” forsvant over nordkanten av Kvigebergo, medan eg hørte små, korte varselrop heile tida. Og like etter kom ho låtande attende, litt høgare denne gongen, og seila opp på toppen av Bufjellnatten, der ho sette seg. Eg glømte sjølsagt at eg hadde det vesle digitalkameraet i beltet, klart til ”skot”. Slik er det ofte, opplevinga kjem så brått og uventa at du ikkje rekk å tenkja på bilde - før motivet er borte!
No var dei andre rovfuglane borte, og snart sleppte ørna seg ut frå toppen og seila nordover mot Fagerliåsen, heilt innåt åsen, like over ”Sankt Olavs nakkehøl”, og vart borte. Heilt utpå kanten av åsen er det eit hol i berget, omtrent som etter skallen på ein mann. Eigentleg ei bitte lita jettegryte. Eg rakk å spørja mor, før ho vart for sjuk, kva som var opphavet til dette namnet? Og det var i siste liten, for ho var truleg den siste som kjente dette sagnet. Det hadde seg slik, at St.Olav ein gong kom med hæren sin austante landet, over Sigdal. Da dei kom frampå Fagerliåsen fekk han sjå ned i Rollagsbygda. Dette synet var så fint, at han i pure gleda sto på hovudet utpå kanten. Og sia har det vori eit søkk etter hovudet hans i fjellet, som har fått namnet ”Sankt Olavs nakkehøl”.
Det øvre bildet viser ein hatt ved sia av hølet. Ikkje St.Olav sin, men min!

Før eg sluttar, må eg fortelja at like etter episoden med ørna, flaug det opp enno ein storfugl. Og på vegen heimatt enno ein, litt nordafor den fyrste. Både fuglejegarane og harejegeren me leiger ut til, fortel om rikeleg med fugl og hare i år. Det kan eg ikkje nekta for etter dette.

Eg gjekk om Bufjellvollen heimatt, langs setervegen på nordsida av vatnet. Komen omtrent ved Snikjestein, kom det ein korp flygande, rett over Lomestein som ligg midt uti vatnet, og mot Bufjellnatten. Jaha, tenkte eg, kanskje ligg det eit slakt etter ørna der. Men korpen svinga berre bortåt Natten og forsvant nordover att, framom Fagerliåsen.
Alt i alt ein utruleg hendelsesrik tur - på vel 2 timar ;-)

Folkemusikkpøbb.

I går kveld starta sesongen i Numedal spel- og dansarlag, med folkemusikkpøbb på Lampeland hotell. Etter ein vellykka kveld i vår, satsar laget på å laga dette til ein tradisjon. Denne gongen var det far og sønn, Asbjørn og Pål Brattås, som stod for konserten. Pål kom direkte frå Hamar, der han og familien bur.

Og frammøtet var bra. 30-40 folkemusikkinteresserte fekk høre kjende og ukjende slåttar av Asbjørn på fela, og Pål med torader og trekkspell. Gamle danseslåttar i samspel var kanskje det som toppa kvelden. Det er utruleg mange gode gamaldansslåttar frå Flesberg, og spesielt fleire ”hamborg”ar (polka) etter Hellik Juveli og Andres Øygarden (og Ole Berget?) tendte danselysta hjå dei fleste.
Så når Ole Runar Bekkeset på torader, Thov Wetterhus på munnharpa og Birgit K Friis på sjøfløyta, alle blant norges beste på sitt instrument, spela opp til dans etter tur, vart dansegolvet ganske fullt. Og dårlegare var det ikkje i dansen, der små-jondølane med Eivind Bakken og Ola Narverud i spissen stilte opp, også dei blant dei beste i landet!
Takk til styret med Thov i spissen, som satsar på noko nytt! Alt i alt ein vellykka kveld. Me ser fram til fleire pøbbar utover vinteren!
Meir om spel- og dansarlaget på heimesida: http://www.numedal.net/nsdl/

Rollagsfjell og Knivbladet

Dette vart ein ”rørin” tittel. Og for å blanda enda meir; Eg fekk nettopp SMS frå Mona om at ho hadde landa i Vilnius, der ho er på weekend-tur med gamle venninner frå Bærum/SAS. Håpar dei får det triveleg!

Før ho reiste, hadde me 2 dagars besøk av Hauk og Jon. Dei er 2 brør som har vori hjå oss her på garden minst ein gong i månaden i over 4 år no, og dette var siste gongen. Men det har vori veldig moro å ha dei her, og me har fått øvd oss på å vera ”besteforeldre”- før tida! Natt til tirsdag overnatta me i Svartetjønnbua, som no er såpass i orden at me kunne vera alle 4 der. Her er bilde av bua og båthuset slik det no ser ut. Og finare skal det bli, når alt er ferdig. Eg var heldig som fekk byggeløyve i god tid før vernesaka Trillemarka-Rollagsfjell kom opp. Hvis ikkje, hadde det gått med meg som med grannen Per. For 5-6 år sia vart han nekta løyve til å setta opp ei 150 år gammal laftebu der, på grunn av planer om freding. Heilt tragisk, spør du meg!

Og eit bilde av Hauk og Jon i ”kamp” på tunet her heime. Jon med sjølvlaga sverd og Hauk med eit fangan drøsslauv frå lønn! (Bildet driv og dett ut av sida :-(

Endeleg kom nytt nr. av ”Knivbladet” i posten i går. Og da gjeng timane fort, med å studera bilder og lesa knivstoff!

Alle dei nyare knivane som er med i tevlingar på Elverum, Seljord og andre knivtreff ser heilt fantastiske ut. Det er så ein fuskar i faget kan bli skremt. Ikkje rart at dei fleste av oss aldri vågar det spranget det er å senda knivane våre på bedømming! Dette er eit spørsmål som stadig blir stilt i spaltene i bladet. Dei fleste er vel fornøgde med hobbyen sin likevel, utan å bli (be)dømt.

Ellers er det stoffet om gamle knivar og tradisjonar eg likar best. Og denne gongen var det litt av kvart. Fyrst ein flott presentasjon av ”Sterke-Nils-kniven”, som Vest-Telemark museum kjøpte på auksjon til over 150.000 kr! Minst like interessant var artikkelen om 2 sliretyper frå Meldalsområdet, skrivi av Arvid Hoff, som og stend for heimesida http://www.murul.no/ .

I artikkelen skriv han om dekoren på den såkalla ”Gjømsslira”. Han fortel at han manglar litt på nomenklaturen, men beskriv svært godt og presist ein teknikk som eg har hørt kalla ”serratering”.

Her frå Rollag er det knivmakaren Steinar Storemoen (1854-1934) som er kjend for å ha bruka serraterings-dekor. Og nokre knivsamlarar har trudd at det berre er han som har bruka slik dekor. Utstyret han bruka, skal ha vori i Storemo-bygningen, før den vart flutt til Rollag bygdetun. Sia veit ingen kor det har vorti av. Dekoren hans var nokså karakteristisk, med gjennombrotne hjerter og hol og enkel gravering på holkane - og dei regelmessige mønsterlinene etter serrateringshjulet. Desse finns til og med på dei smalaste magebeltene på slira og på kula på toppen av skaftholken på nokre av knivane hans. Meir om Storemo-knivane seinare.

Du kan og lesa om serratering på Wikipedia, med bilde av verktøy. Og under ordet ”preging” i ”Metallurgisk ordbok” på nettet, med forklaringa ”Trykking av mønster inn i en metallisk flate ved hjelp av små, harde ruller som er forsynt med mønster på rulleflaten”.

Skribentar og diktarar

Eg sendte e-post her om dagen til Per Thoresen, med spørsmål rundt kniv-bloggen hans, og fekk ei hyggeleg og oppmuntrande melding attende! Men samtidig ein stusseleg nyhet, at han har svulst i hovudet som bl.a.set grenser for skrivinga hans på data.

Han er ein svært kunnskapsrik knivsamlar, og har skrive fleire bøker om kniv. Eg har 2 av dei i bokhylla mi. Den boka eg oftast blar i, er ”Litt av hvert om kniver”. Det er ei bok om laust og fast rundt temaet kniv, der gamle fabrikk-knivar har fått like mykje plass som dagens flottaste konkurranseknivar. Ei bok med personlege tankar og massevis av fakta.

Den andre heiter ”Kniver og knivmakere”. Her er det som vanleg lite stoff frå Numedal. Det næraste ein kjem er eit avsnitt om knivsmeden Einar Lauvlid, opprinneleg frå Lyngdal. Og om ein "kunstnar" på sitt felt frå Kongsberg, stempelgravøren Leif Røraas, som graverte ”stempil” til meg for nokre få år sia.

Idag fekk eg ein annan e-post eg sette stor pris på. Om at Oddbjørn Aardalen var valt ut til ”Månedens poet” i ”Diktkammeret” til Dagbladet! Fantastisk! Oddbjørn er ein av dei studievenene mine frå Ås som eg stadig har kontakt med. Han er fylkesskogmeister i Vest-Agder, med planer om snarleg pensjonering. Så får han betre tid til diktinga! Han har gjeve ut 2 flotte diktsamlingar på Setesdalforlaget.

I august var me 3 forstkandidatar frå 1970 på 100-års jubileumsarrangement for diktaren Olav H Hauge i ”Bokbyen ved Skagerak” Tvedestrand. Bildet viser Oddbjørn (nærast) og Torleiv Tho blant publikum denne dagen.

På heimesida
er det intervju med Oddbjørn, og omtale av diktet ved Helge Torvund.

Adressa er http://www.dagbladet.no/kultur/2008/09/17/547201.html

Her er pris-diktet ”Postludium”:

Ved inngangen til gravlunden
sit ein dau mann
ein Nokia N95
i venstrehanda

eg gjeng så nær
at eg høyrer den dempa musikken

eg kjenner ikkje melodien
men ei søtleg lukt av Sergio Tacchini
blandar seg med augustkvelden
si dose av kaprifol

han har eit ferskt persilleblad
i knappholet
og ser lukkeleg ut