Steinar Storemoen (1854-1934)

Steinar Storemoen er den mest kjende knivmakaren i Rollag rundt 1900. Det finns eindel knivar etter han rundt omkring i bygda og blant knivsamlarar. Han bruka ingen "standardstørrelse". Dei fleste knivstella etter han er store til bunadkniv å vera. Dei er nokså karakteristiske og lette å kjenna att, og me kan vel si at Steinar skapte ein eigen Numedals- eller Rollagsmodell.

Steinar laga mange stasknivar, hovedsakelig med lærslir med typiske ”stripla” halvmåneforma trykkmønster i. Slira sydde han med vanlege ”nestesting”, og saumen er som regel plassert bortgøymt under eine sideskinna, ofte mot ryggen av knivbladet. Han har og laga nokre få knivar med treslir. Nysølvarbeidet på slira er som vanleg i Numedal med toppring, magebelte, doppsko og sideskinner. Spesielt for Steinar er at han kan bruke både eitt, to og opptil tre magebelter på slira, iblant med nummer på baksida. Mønster, gravering med hjerter, bokstavar og hol i slireholkane er svært karakteristisk utført, gjerne med ein gravert ring rundt holet og nokre enkle graveringsriss ved sida. Det er ofte ”gravert” flettemønster med serrateringshjul både på slireholkar og knivholkane, noko ein og kan sjå hjå gamle knivmakarar, blant anna frå Trøndelag. På nokre av knivane har Steinar i tillegg kjørt serrateringshjulet både på magebelter og toppring, sjøl om det ofte er trongt med plass!

Litt meir om Steinar og livet hans, blant anna frå Rollag bygdebok, bind IV s.186, av Knut Hoff. Her er og eit godt fotografi av Steinar og 3 av sykena hans i hagan på Storemoen. Dei var i alt 7 sysken. Fyrst 2 jenter, Aasne og Torgun, som vart gifte til Rostad og Håråvenna. Odelsguten Simen døydde av tæring like etter at han hadde overteki garden. Ungkarane Knut og Ola, dei yngre brørne til Steinar, tok seinare over garden saman.

Steinar gifta seg i 1881 med Live Jensdotter frå Søre-Traaen, og dreiv i landhandel her i 80-åra. Jens, far til Live, var ”lesar”, lekpredikant og storspekulant, og ei kort tid ordførar i bygda. Begge barna til han og Sigrid døydde av tæring i 80-åra. Live vart 26 år og kunstmålaren Juul berre 23 år gamal. Da skogkompaniet som Jens var medeigar i gikk dundrande konkurs i 1890, og førte med seg eit økonomisk ras over heile bygda, reiste dei gamle til Amerika og kjøpte farm der. Dei kom seinare heimatt til Norge, og døydde her.

Etter at Live døydde i 1885, flutte Steinar attende til Storemoen og dreiv landhandel der fram til 1890-åra. Dei hadde ei dotter, Jøran, som vart med far sin til Storemoen, og seinare flutte til Øvre Bergseid, der ho døydde ugift 60 år gamal.

Steinar hjalp brørne i gardsarbeidet og dreiv som handverkar? Mest kjent er han som knivmaker, men han må truleg ha slutta med dette før han vart gamal. I alle fall kunne ikkje Thorvald Nerdalen, som kom som unggut til grannegarden Alfstad i 1911, hugsa å ha sett Steinar laga knivar! Steinar levde til 1934, og vart 80 år gamal.

Den største kniven, den til høgre, er opprinneleg ei (40-?) 50-årsgave frå Steinar Storemoen til ven og granne i mange år, Ola Asbjørnrud. Bladet skal vera smidd av svigerfar til Ola, den kjende smeden Nils Skarpmoen, men er ikkje stempla. Nils bruka stempilen NS i stor lykkjeskrift. Kniven er 22 cm lang, og slira 20,5 cm.

Etter at Ola var død, arva svogeren hans og son til smeden, Levor Skarpmoen, kniven. Han bruka kniven berre til fint, bl.a. når han var på Kongsberg-marken.(Opplyst av Ivar Traaen, barnebarnet til Levor Skarpmoen).

Det andre bildet viser Nils Skarpmoen i smia. Bildet er teki av sonen Narve Skarpmoen, som var ein kjend fotograf i Kristiania rundt 1900.

(Har problemer med skrifttyper. Sorry!)